Jak pisze dr Michał Strus na IG: „Wielu rzeczy w położnictwie się boję, ale atonia macicy to ścisły położniczy top moich lęków”. Nie ma się co dziwić. Krwotok położniczy i atonia mięśnia macicy stanowią powikłanie groźne dla życia rodzącej kobiety. Z tego powodu kładzie się nacisk na prawidłowe rozpoznanie czynników ryzyka wystąpienia atonii oraz wdrożenie właściwego postępowania profilaktycznego.
Przykładem porodu powikłanego atonią macicy jest wstrząsająca sprawa śmierci dziecka podczas porodu i krótko potem – na skutek krwotoku położniczego i atonii macicy – jego matki. Ta sprawa już jakiś czas temu trafiła na wokandę sądu cywilnego, a ku końcowi zmierza też powoli postępowanie przygotowawcze prowadzone przez prokuraturę.
Krwotok położniczy
Przebieg tych tragicznych wydarzeń był następujący. Podczas akcji porodowej pacjentka straciła ponad litr krwi. Już w trakcie szycia krocza zaczęła omdlewać. Lekarz wykonał instrumentalną kontrolę jamy macicy i założył szwy na pękniętej szyjce macicy. Zszył również nacięte krocze. Niedługo potem u pacjentki zaczęły występować postępujące duszności i zaburzenia świadomości. Rósł poziom d-dimerów, a badanie morfologiczne potwierdzało, że pacjentka się wykrwawia. Straciła przytomność, weszła we wstrząs krwotoczny.
Wstrząs krwotoczny i zatrzymanie krążenia
Wkrótce potem u pacjentki po raz pierwszy doszło do zatrzymania krążenia. Po skutecznej reanimacji przywrócono krążenie. Pacjentka została zaintubowana, oddychała z pomocą respiratora. Wykonane niedługo potem badanie gazometryczne pokazało, że u pacjentki występuje głęboka kwasica.
Lekarz zaobserwował utrzymujące się ciągłe krwawienie z macicy krwią ciemną i płynną. Założył dodatkowe szwy i wykonał tamponadę z trzech chust operacyjnych. Krwotok położniczy jednak nie ustawał i godzinę później stan pacjentki był już krańcowo ciężki. Morfologia cały czas spadała. Kwasica się pogłębiała. Niedługo potem u pacjentki doszło do kolejnego NZK (nagłego zatrzymania krążenia) w mechanizmie ostrej bradykardii.
OIOM – czyli kiedy przekazać pacjentkę z atonią?
Czynności resuscytacyjne trwały pół godziny, ponownie zakończyły się przywróceniem czynności życiowych i zaczęto uzgadniać przekazanie pacjentki na oddział intensywnej terapii innego szpitala. Zespół transportowy odmówił jednak transportu z uwagi na zbyt ciężki stan chorej.
Nad ranem lekarz dyżurny podjął decyzję o przeprowadzeniu operacji wycięcia macicy bez przydatków. Wskazaniem do operacji był krwotok położniczy i wstrząs krwotoczny po odklejeniu łożyska oraz zespół DIC. W chwili przystąpienia do operacji stan pacjentki był krytyczny. Wystąpiła ciężka niewydolność wielonarządowa, niewydolność krążenia i oddychania.
Pacjentka przeżyła operację, ale wkrótce po jej zakończeniu po raz trzeci nastąpiło nagłe zatrzymanie krążenia. W niespełna dobę po urodzeniu martwej córki zespół reanimacyjny podjął decyzję o zaprzestaniu czynności reanimacyjnych. Stwierdzono zgon.
Ocena biegłych i prokuratury
Prokuratura jest na końcowym etapie postępowanie przygotowawczego. Lekarze opiekujący się pacjentką usłyszeli zarzuty o popełnienie czynów z art. 160 § 2 kk i art. 155 kk*, czyli że:
działając wbrew ciążącemu na nich obowiązkowi należytej staranności wynikającej z art. 4 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty zaniechali skutecznych działań zmierzających do przeprowadzenia natychmiastowej histerektomii mającej na celu usunięcie źródła krwawienia pomimo bezwzględnych wskazań do tego zabiegu wynikających ze standardu postępowania w leczeniu DIC. Zwłoka w usunięciu macicy doprowadziła do sytuacji, że pacjentki nie zdołano uratować.
Postępowania karne i cywilne są w toku. Wiadomo jednak, że w przypadku pacjentki występowały czynniki ryzyka atonii mięśnia macicy. Nie wdrożono żadnej profilaktyki. Późniejsze postępowanie też było niezgodne ze standardem postępowania w krwotoku położniczym.
Schemat postępowania w krwotoku położniczym i atonii
Czas skutecznego zahamowania krwotoku poprzez usunięcie macicy ma kluczowe znaczenie dla życia kobiety.
Po niepowodzeniu próby przyczynowego leczenia zachowawczego, postępowanie chirurgiczne w przypadku krwotoku poporodowego powinno wyglądać tak**:
- należy założyć na macicę szwy hemostatyczne (uraz) lub kompresyjne (atonia),
- należy ograniczyć dopływ krwi do macicy, podkłuwając naczynia doprowadzające (tętnice maciczne, gałązki jajnikowe tętnic jajowodowych, tętnice biodrowe wewnętrzne),
- po wyczerpaniu wszelkich metod wymienionych powyżej należy wykonać okołoporodowe usunięcie macicy z pozostawieniem jajników;
- preferowaną, bardziej skuteczną metodą jest wykonanie całkowitej histerektomii;
w wybranych przypadkach (np. mniejsze doświadczenie operatora) – dopuszczalna jest amputacja trzonu, jako działanie pierwszorzutowe.
Wytyczne
Zgodnie z wytycznymi RCOG (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists)
z 2009 r. w przypadku krwotoku poporodowego subtotalne lub totalne usunięcie macicy, chociaż powinno stanowić krok ostateczny, w razie zagrożenia życia pacjentki należy wykonać bez wahania.
„Krwotok poporodowy nie jest niebezpieczny –niebezpieczna jest opieszałość w jego leczeniu.” (prof. Jan Oleszczuk)
W opisanej sprawie kilkugodzinne opóźnienie w podjęciu decyzji o histerektomii kosztowało życie pacjentki.
*Art. 160. [Narażenie człowieka na niebezpieczeństwo]
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 155. [Nieumyślne spowodowanie śmierci]
Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
**Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu okołoporodowej opieki położniczo-ginekologicznej, sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu, w przypadkach występowania określonych powikłań oraz opieki nad kobietą w sytuacji niepowodzeń położniczych
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }