Zastanawiając się nad odpowiedzialnością personelu medycznego za przebieg porodu, podczas którego doszło do niedotlenienia dziecka, zwykle zakładamy, że to był błąd lekarski. Bo lekarz źle zinterpretował KTG, bo nie przywiązywał wagi do tego, co mówi rodząca, bo za późno podjął decyzję o cięciu cesarskim. W przebiegu porodu do odegrania mają jednak swoją rolę także położne i powinniśmy rozważać w równym stopniu odpowiedzialność położnej za stan urodzeniowy dziecka.
Często to położne – mimo że są „na pierwszej linii frontu” – nie reagują właściwie na to, co się dzieje. Czy są podstawy, by miały nie tylko status świadka, ale by ponosiły odpowiedzialność karną, a w przypadku wykonywania zawodu na postawie umowy cywilnoprawnej, tzw. kontraktu – także cywilną?
Opieka okołoporodowa jest jedną z nielicznych dziedzin medycyny, która jest regulowana wprost przez prawo*. Konkretnie, mówi o tym Standard Organizacyjny Opieki okołoporodowej.
Odpowiedzialność położnej za przebieg porodu
Położna jest osobą mogącą sprawować samodzielnie opiekę nad kobietą w okresie porodu fizjologicznego niskiego ryzyka tak długo, jak długo nie ma żadnych patologicznych objawów.
W tym czasie samodzielnie odpowiada za nadzór nad rodzącą i płodem.
W przypadku wystąpienia objawów patologicznych położna ma obowiązek niezwłocznie przekazać rodzącą pod opiekę lekarza położnika.
Tu nie ma dowolności, bo w dokumentacji musi odnotować i podpisać:
- fakt przekazania (z podaniem godziny)
- dane na temat stanu ogólnego rodzącej i płodu
- dane na temat dotychczasowego przebiegu porodu.
Odpowiedzialność lekarza za przebieg porodu
Lekarz przejmujący powinien potwierdzić własnym podpisem fakt przejęcia opieki. Od tego momentu to on odpowiada za przebieg porodu. Jeśli występuje różnica zdań między położną a lekarzem, np. na temat objawów patologicznych i zagrożenia zamartwicą płodu, to trzeba to opisać w dokumentacji medycznej. Treść dokumentacji będzie miała duże znaczenie na wypadek sporu sądowego i ustalania, kto, dlaczego i kiedy podejmował dalsze decyzje co do przebiegu porodu.
Zadania położnej
Zadania położnej podczas porodu to przede wszystkim:
- wysłuchanie i ocena czynności serca płodu,
- dokładne zebranie wywiadu ogólnego i ginekologicznego,
- ocena wyników badań laboratoryjnych,
- ocena położenia i oszacowanie wielkości płodu,
- przeprowadzenie badania położniczego wewnętrznego z oceną zaawansowania porodu i ciągłości pęcherza płodowego,
- dokonanie oceny występowania czynników ryzyka,
- udokumentowanie wszystkich obserwacji z przebiegu porodu, a także podejmowanych działań, z uwzględnieniem karty obserwacji porodu (partogramu).
- rozpoznanie ewentualnego braku postępu porodu.
- dokonywania oceny stanu płodu przez osłuchiwanie i ocenę czynności serca płodu.
Monitorowanie akcji serca płodu
Kluczowe dla oceny dobrostanu płodu jest monitorowanie jego akcji serca. W I okresie porodu osłuchiwanie i ocena czynności serca płodu powinny trwać co najmniej przez minutę i być wykonywane co 15–30 minut. Badanie KTG w przypadkach wątpliwych musi trwać przynajmniej 30 minut.
Dokumentacja medyczna prowadzona przez położną
Położna ma obowiązek dokumentowania postępu i przebiegu porodu, wyników obserwacji, wykonywanych badań i zabiegów oraz dobrostanu rodzącej i płodu, w tym prowadzenia partogramu. Odpowiedzialność położnej w przypadku sporu sądowego często jest oceniana przez pryzmat treści sporządzonej przez nią dokumentacji medycznej.
Obowiązki położnej
Niezależnie od szczególnych obowiązków położnej sprawującej samodzielną opiekę nad rodzącą, położne mają wszelkie inne obowiązki wynikające z wykonywanego zawodu. Mają też pewne szczególne uprawnienie.
Jeśli położna ma wykonać zlecenie lekarskie zapisane w dokumentacji medycznej, ale ma co do niego uzasadnione wątpliwości, ma prawo domagać się od lekarza, który wydał zlecenie, by uzasadnił potrzebę jego wykonania. Domagać się, czyli?
Odpowiedź jest do przewidzenia: jeśli ustne pytanie nie przynosi rezultatu, to położna powinna odnotować swoje wątpliwości w dokumentacji, zgłosić ten fakt osobie, której podlega, i wstrzymać się z wykonaniem zlecenia, jeśli nie jest to sytuacja wymagająca natychmiastowego działania.
Z opinii biegłych
Jeśli biegli piszą w opinii jak na przykład:
W przypadku braku zaleceń, położne obserwując zmieniający się stan kliniczny pacjentki (ból głowy, dreszcze, ból brzucha i pleców, nudności, wymioty), powinny wykonywać pomiary stanu ogólnego po każdym zgłoszeniu przez pacjentkę niepokojących objawów i przekazywać informację lekarzowi wraz z opisem objawów prezentowanych i zgłaszanych przez pacjentkę.
W sytuacji braku poprawy i zgłaszanych przez pacjentkę objawów położne powinny bezzwłocznie wezwać lekarza. Zabrakło w tej sytuacji bezpośredniego podjęcia czynności (wezwanie lekarza), w celu zagwarantowania bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentki.
a konkludują swoje uwagi pod adresem położnych tak:
Zarówno położne jak i lekarz mogli i powinni przewidzieć istnienie prawdopodobieństwa pogorszenia się stanu zdrowia pacjentki w momencie pojawienia się objawów klinicznych, potwierdzonych nieprawidłowymi wynikami badań laboratoryjnych.
to wniosek jest jeden: odpowiedzialność położnych za niezapobieżenie pogarszaniu się stanu zdrowia pacjentki powinna być w tym, i innych podobnych przypadkach, bezwzględnie rozważana.