Właśnie wróciłam z rozprawy karnej w procesie toczącym się w związku ze śmiercią Pani Izabeli z Pszczyny. W tym postępowaniu sąd wyłączył jawność rozprawy, więc niestety nie można przekazywać informacji na temat dowodów przeprowadzanych przed sądem, wyjaśnień oskarżonych lekarzy czy ich strategii procesowej.
Kiedy sąd może zarządzić wyłączenie jawności rozprawy i co to w praktyce oznacza?
Wyłączenie jawności rozprawy
Sąd może w całości lub w części wyłączyć jawność rozprawy, gdy jawność mogłaby:
- wywołać zakłócenie spokoju publicznego, czyli jeśli okoliczności sprawy wywołują oburzenie opinii publicznej i jawna rozprawa mogłaby stworzyć realne zagrożenie dla spokoju publicznego, np. spowodować rozruchy lub zamieszki o zasięgu społecznym;
- obrażać dobre obyczaje, czyli jeśli w trakcie rozprawy może dojść do ujawnienia drastycznych faktów, szczególnie dotyczących sfery intymnej osób uczestniczących w postępowaniu, niezależnie od rodzaju przestępstwa;
- ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy, czyli gdy ujawnienie określonych okoliczności (niestanowiących informacji niejawnych) mogłoby skutkować zaistnieniem szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej;
- naruszyć ważny interes prywatny, czyli spowodować poważne konsekwencje dla danej osoby, niezależnie od jej związku z toczącym się postępowaniem. Chodzi tu o sytuację, kiedy na rozprawie miałaby być ujawnione informacje odnoszące się do sfery prywatnej uczestnika procesu, w tym oskarżonego, których publiczne ujawnienie mogłoby realnie, a dodatkowo zbędnie wyrządzić krzywdę temu uczestnikowi albo innym osobom, pod warunkiem, że nie dotyczy to okoliczności objętych opisem czynu lub wskazujących na motywację oskarżonego. Istotne jest przy tym zawsze rozważenie, czy publiczne ich ujawnienie nie jest jednak niezbędne do zapewnienia opinii publicznej rzetelnej informacji o danej sprawie, dla zrozumienia przesłanek, na jakich oparto wydane orzeczenie;
- jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.
Ponadto wyłączenie jawności może nastąpić na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.
Proces w sprawie śmierci Pani Izabeli z Pszczyny
Kto może być na sali rozpraw w procesie, w którym wyłączono jawność?
W przypadku wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego (tzw. mężowie zaufania). Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.
Odpowiedzialność karna za ujawnienie tajemnicy
Przewodniczący poucza obecnych o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności i uprzedza o skutkach niedopełnienia tego obowiązku.
Zgodnie z przepisem art. 241§1 i §2 Kodeksu karnego, kto rozpowszechnia publicznie wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Trzeba przy tym pamiętać, że odpowiedzialność karna za ujawnienie tajemnicy rozprawy nie jest uzależniona od tego, czy dana osoba była obecna na rozprawie prowadzonej z wyłączeniem jawności ani od tego, czy była pouczona w trybie art. 362 k.p.k.**
Kiedy ogłoszenie wyroku w sprawie Pani Izabeli z Pszczyny?
Na pewno nie wcześniej, niż w 2025 r.
Co prawda, ogłoszenie wyroku jest zawsze jawne, ale jeśli jawność rozprawy wyłączono w całości lub w części, to ustne uzasadnienie wyroku również może nastąpić z wyłączeniem jawności w całości lub w części.
Dostępny publicznie wyrok w procesie dotyczącym śmierci Pani Izabeli z Pszczyny pokaże nam przynajmniej jedno: czy sąd podzielił zarzuty z aktu oskarżenia. Może jednak – z uwagi na doniosłość sprawy – uda się przekonać sąd, aby zmienił swoją decyzję co do wyłączenia jawności jeszcze w toku przewodu sądowego?
#anijednejwiecej – opinia publiczna ma prawo wiedzieć.
**wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2019 r., sygn. akt IV KK 653/18, OSNKW 2019/7/37.